SCHEMAT OBRÓBKI NOŻAMI TOKARSKIMI

Operacje wszystkich noży tokarskich

OZNACZENIA NOŻY TOKARSKICH WG ISO, PN, DIN, F, GOST

Nóż

ISO 243

ISO 514

(PN / M-58355)

PN / M-58352 DIN F GOST

NNZa_iso1

Nóż prosty

ISO 1 NNZa-b 4971 301 2100

NNZc_iso2

Nóż wygięty

ISO 2 NNZc-d 4972 302 2102

NNBc_iso3

Nóż boczny wygięty

ISO 3 NNBc-d 4978 303 2103

NNPd_iso4

Nóż szeroki

ISO 4 NNPd 4976 304 2120

NNBk_iso5

Nóż czołowy

ISO 5 NNBk-m 4977 305 2141

NNBe_iso6

Nóż boczny odsadzony

ISO 6 NNBe-f 4980 306 2103

NNPa_iso7

Nóż przecinak

ISO 7 NNPa-c 4981 307 2130

NNWa_iso8

Nóż wytaczak prosty

ISO 8

NNWa

NNUa

4973 308 2140

NNWb_iso9

Nóż wytaczak spiczasty

ISO 9

NNWb

NNUb

4974 309 2112

NNPe_iso10

Nóż spiczasty

ISO 10 NNPe 4975 351 -

NNWc_iso11

Nóż wytaczak hakowy

ISO 11 NNWc (263) 354 -

NNGc_iso12

Nóż do gwintu zewnętrznego

ISO 12 NNGc-r (282) 352 2660

NNGd_iso13

Nóż do gwintu wewnętrznego

ISO 13 NNGd-s (283) 353 2662

NNPy

NNPy_

Nóż do rowków klinowych

- NNPy - - -

 

GATUNKI WĘGLIKÓW SPIEKANYCH, ZASTOSOWANIE I INFORMACJE TECHNICZNE

Węgliki spiekane są wytwarzane metodą metalurgii proszków w ich skład wchodzą:

  • węglik wolframu WC (składnik podstawowy),
  • węglik tytanu TiC,
  • węglik tantalu TaC,
  • węglik niobu NbC,
  • kobalt (materiał wiążący).

Węgliki spiekane ze względu na budowę zaliczane są do spiekanych kompozytów z osnową metaliczną zbrojonych cząstkami. Węgliki spiekane stanowią spieki twardych węglików metali wysokotopliwych: WC, TiC, TaC, NbC, VC oraz metalicznej osnowy, którą jest najczęściej kobalt, rzadziej nikiel lub żelazo. Wysoka twardość wymienionych węglików, zamykająca się w przedziale 1900 ? 2500 HV decyduje o dużej odporności na zużycie cierne kompozytu. Jednak znaczna ich kruchość istotnie ogranicza zastosowanie ich jako materiałów narażonych na dynamiczne oddziaływanie naprężeń zewnętrznych, jakie występują na przykład podczas eksploatacji narzędzi skrawających. Dlatego w celu wykorzystania ich walorów i zapewnienia akceptowalnej ciągliwości łączone są one fazą metaliczną. Ze względu na skład chemiczny można wyróżnić następujące grupy węglików spiekanych: ? WC ? Co z ewentualnymi dodatkami TaC, NbC, VC; stosowane gównie na narzędzia do skrawania żeliwa i materiałów niemetalicznych (2 ? 8% Co), skał (10 ? 15% Co) i narzędzia do obróbki plastycznej (20 ? 30% Co), ? WC ? TiC ? Co; stosowane gównie na narzędzia do skrawania stali, ? WC ? TiC- TaC, NbC ? Co; stosowane głównie na narzędzia do skrawania stali.

Rodzaje węglików, właściwości i oznaczenia

Norma PN-81/H-89500 przewiduje podział gatunków węglików na trzy podstawowe grupy:

  • do obróbki skrawaniem (gatunki S, U, H),
  • do obróbki plastycznej (G),
  • do wierceń górniczych (B, G),
  • znak gatunku węglika składa się z liter i cyfr.

Litery na początku znaku wskazują na ich przeznaczenie:

  • litera S (według ISO- P -kolor niebieski) - gatunki stosowane do obróbki materiałów dających długi wiór (głównie stali, staliwa, żeliwa ciągliwego),
  • litery SM - stosowane do frezowania stali,
  • litera U (według ISO - M- kolor żółty) - stosowane do obróbki materiałów dających zarówno długi, jak i krótki wiór, (stal nierdzewna, stopy żaroodporne).
  • litera H (według ISO- K- kolor czerwony) - stosowane do obróbki materiałów dających krótki wiór (głównie żeliwa oraz stopów aluminium), Cyfry występujące w oznaczeniu gatunku są znakami umownymi. Ze wzrostem cyfry wzrasta ciągliwość gatunku węglika i maleje odporność na ścieranie.

Litery na końcu znaku gatunku oznaczają:

  • litera S - gatunki zawierające węgliki tantalu i niobu,
  • litera X - gatunki przeznaczone przede wszystkim do frezowania żeliwa.
Grupa zastosowania wg ISOGatunek węglików spiekanychSkład chemiczny [%]Średnia wielkość ziarna [?m]Gęstość [g/cm3]Wytrzymałość na zginanie [MPa]Twardość HV
>WC

Suma zawartości

TiC+TaC+NbC

Co
P P10

S10

S10S

78

56

16

35

6

9

2-3

2-3

11,3

10,1

1400

1500

1600

1600

P20

S20

S20S

78

58

14

31,5

8

10,5

2-3

2-4

11,6

10,6

1600

1700

1500

1550

P25 SM25 69,5 21 9,5 1-2 12,6 200 1550
P30

S30

S30S

87

78,5

5

13,5

8

8

2-3

2-3

13,4

12,4

1700

1800

1450

1500

P35 S35S 78 12 10 2-3 13,2 2300 1400
P40 S40S 79 7 14 2-3 13,0 2400 1200
M M10 U10S 84,8 9,7 5,5 1-2 13,2 1700 1600
K K05 H3 94 - 6 1-2 14,8 1100 1650
K10

H10

H10S

94

91

-

4,5

6

4,5

1-2

1-2

14,8

14,9

1800

1700

1600

1650

K20

H20

H20S

94

92

-

2,5

6

5,5

2

1-2

14,8

14,9

1900

1800

1450

1550

K30 H30 91 - 9 2 14,6 2000 1380
  - G10 94 - 6 3 14,9 2000 1400

Własności węglików - zależą od ich składu chemicznego, tj. od zawartości węglików wolframu, tytanu, tantalu, niobu i materiału wiążącego kobaltu, a także od wielkości ziarna proszków i od metod wytwarzania.

węgliki charakteryzują się:

  • dużą twardością (zależnie od składu chemicznego ok. 90 HRC),
  • dużą odpornością na ścieranie,
  • zachowują własności skrawne do temperatury ok. 1000 °C,
  • są wrażliwe na zmiany temperatur podczas skrawania, (np. skrawanie przerywane),
  • są wrażliwe na obciążenia udarowe, udarność węglików jest 2-3 razy mniejsza niż stali hartowanej,
  • wytrzymałość na zginanie jest mniejsza niż na ściskanie.

Zastosowanie węglików spiekanych przeznaczonych do skrawania (wg normy ISO 513)

Grupa zastosowania wg ISOGatunek węglików spiekanychMateriał skrawanyRodzaj obróbki skrawaniem
P P10

S10

S10S

stal, staliwo

Toczenie, wytaczanie, frezowanie i toczenie kopiowe, średniodokładne i dokładne, duże szybkości skrawania przy dobrej sztywności układu obrabiarka - przedmiot - narzędzie; skrawanie przerywane przy zastosowaniu ujemnych kątów natarcia

P20

S20

S20S

stal, staliwo, żeliwo ciągliwe toczenie, wytaczanie, frezowanie i toczenie kopiowe, zgrubne, średniodokładne, średnie szybkości skrawania przy średniej sztywności układu obrabiarka - przedmiot - narzędzie; skrawanie ciągłe i przerywane
P25 SM25 stal, staliwo frezowanie i toczenie przy dużych zmianach temperatury, np. toczenie wiórem odpryskowym, obróbka zgrubna w czasie toczenia kopiującego, średnie szybkości skrawania
P30

S30

S30S

stal, staliwo z zanieczyszczeniami toczenie, struganie, dłutowanie zgrubne i średniodokładne, małe szybkości skrawania przy małej sztywności układu obrabiarka - przedmiot - narzędzie
P35 S35S stal, staliwo z zanieczyszczeniami i zapiaszczeniami toczenie i struganie, dłutowanie zgrubne i średniodokładne; średnie i małe szybkości skrawania, mała sztywność układu obrabiarka - przedmiot - narzędzie; skrawanie w niekorzystnych warunkach zapiaszczenia
P40 S40S stal, staliwo z jamą usadową i zapiaszczeniami toczenie, struganie, dłutowanie, małe szybkości skrawania, duże przekroje wiórów; skrawanie w niekorzystnych warunkach: zapiaszczenie, różnice twardości, skrawanie przerywanym wiórem, drgania maszyny; toczenie na automatach; toczenie, frezowanie, struganie stali wykazującej skłonności do tworzenia narostów (stale o małej wytrzymałości, nierdzewne i żaroodporne)
M M10 U10S stal, staliwo, stal manganowa, stal nierdzewna, żaroodporna, stal żarowytrzymała, żeliwo szare nie stopowe i niskostopowe, metale nieżelazne toczenie, średnie szybkości skrawania, małe i średnie przekroje wióra; toczenie dokładne i średniodokładne, frezowanie stali i żeliw na sztucznych obrabiarkach; toczenie stali hartowanych oraz stali skłonnych do utwardzania na zimno
K K05 H3 żeliwo szare o dużej twardości, stal hartowana, stopy aluminium o dużej zawartości krzemu, tworzywa sztuczne, fibra, ceramika, węgiel elektrodowy toczenie i wiercenie dok ładne, frezowanie wykańczające węgla elektrodowego, nie zalecane skrobanie
K10

H10

H10S

żeliwo o twardości ok. 400 HB, żeliwo z miejscowymi utwardzeniami żeliwo ciągliwe, stal austeniczna, stopy aluminiowe i aluminiowo-krzemowe, porcelana, kamień, papier prasowany, guma twarda, szkło toczenie, frezowanie, wiercenie, pogłębianie rozwiercanie i przeciąganie; skrobanie
K20

H20

H20S

żeliwo o twardości ok. 220 HB, miedź i jej stopy, stopy lekkie, masy plastyczne, drewno toczenie, frezowanie, struganie, pogłębianie i rozwiercanie
K30 H30 żeliwo szare o małej twardości, metale nieżelazne i ich stopy, masy plastyczne, drewno toczenie, struganie - obróbka zgrubna; możliwość stosowania większych kątów natarcia
  - G10 stale, żeliwo, beton, kamień wiercenie

W celu podniesienia odporności na zużycie płytek wieloostrzowych wprowadzono pokrywanie ich warstwami:

  • węglik, tytanu (TiC) - zapewnia dużą odporność na ścieranie, dobrze przyczepia się do podłoża (którym jest materiał rodzimy płytki),
  • azotku tytanu (TiN) - chroni ostrze przed tworzeniem się na nim narostu oraz zmniejsza współczynnik tarcia między ostrzem a materiałem skrawanym (wiórem). Przyczynia się to do dość znacznego zmniejszenia sił skrawania.
  • węglik azotku tytanu (TiCN) - stosuje się przede wszystkim tam gdzie skrawanie ma charakter przerywany oraz związane jest z dużym obciążeniem ostrza np. przy frezowaniu i gwintowaniu.
  • tlenku glinu (AkOs) - nadaje ostrzu dużą odporność na wysoką temperaturę.

Płytek powlekanych nie zaleca się stosować do skrawania: aluminium, tytanu, cynku, cyny, i niklu oraz ich stopów ze względu na duże powinowactwo węglików i azotków tytanu do tych metali.

Uwaga: Dobór właściwego gatunku węglików spiekanych uzależniony jest m.in. od składu chemicznego, struktury i właściwości fizycznych i mechanicznych, własności i stanu materiału obrabianego, warunków obróbki oraz stanu i właściwości dynamicznych obrabiarki.

Zalecane parametry skrawania przy toczeniu

Zalecane szybkości i posuwy przy toczeniu stali i odlewów staliwnych

Materiał Wytrzymałość na rozciąganie [MPa] S10 S20 S30 S35  
S10S S20S S30S S40S U10S
Posuw [mm/obr]
0,6-0,05 1,2-0,1 2-0,2 3 2-0,2

obróbka zgrubna

wykańczająca

obróbka zgrubna

wykańczająca

obróbka zgrubna

wykańczająca

obróbka wykańczająca

obróbka zgrubna

wykańczająca

Szybkość skrawania v [m/min]

Stale

węglowe

500

500-600

600-700

700-800

800-1000

100-200-280

90-160-250

80-140-220

70-120-200

60-100-180

80-150-200

70-120-180

60-100-180

50-90-150

40-80-140

60-100-150

50-80-120

40-70-110

25-60-100

30-50-90

40-60

35-55

30-50

25-45

20-40

45-80-100

40-60-100

35-55-90

30-50-80

25-45-70

Stale

stopowe

500-700

700-850

850-1100

1100-1500

70-120-200

60-100-180

50-80-120

30-50-80

50-90-150

40-80-120

30-60-80

25-40-70

40-70-100

30-50-80

25-40-60

20-30-50

30-50

25-40

20-35

15-25

30-50-70

25-35-50

20-30-45

 

Odlewy

staliwne

300-500

500-700

>700

70-100-150

60-90-120

40-60-90

60-80-120

45-70-90

30-50-70

40-60-90

30-40-60

20-30-50

25-45

20-35

15-25

35-70-110

30-60-90

20-50-70

Stale

nierdzewne

500-800 30-50-70 24-40-50 20-30-40 15-25 20-30-40

Zalecane szybkości skrawania przy toczeniu żeliwa i metali nieżelaznych

Materiał Twardość HB H03 H10 H20  
  H10S H20S U10S
Szybkość skrawania v [m/min]
obróbka wykańczająca

obróbka zgrubna

wykańczająca

obróbka zgrubna

wykańczająca

obróbka zgrubna

wykańczająca

Żeliwo,

żeliwo ciągliwe

(dające krótkie wióry),

żeliwo kokilowe

<200

200-500

<500

>500

120-170

90-140

10-15

6-12

50-100-140

40-80-120

4-8-12

2-4-8

50-80-120

45-90-120

35-70-100

 

 

40-70-100

40-60-100

25-50-80

 

 

40-60-80

Miedź i stopy miedzi

   

 

200-300-400

100-300-500

150-250-350

 

100-200-300

 

Aluminium

i stopy aluminiowe

<80

80-120

>120

 

200-300-400

80-150-200

 

 

600-800-1500

300-600-1000

150-200-350

60-120-180

 

200-500-700

100-200-300

50-100-150

Tworzywa sztuczne,

twarda guma,

porcelana,

kamień miękki,

kamień twardy

   

100-200-350

80-150-300

6-15-30

20-35-50

4-10-12

80-180-300

60-120-200

5-10-25

15-35-45

4-8-10

50-150-200

 

 

 

 

Stal manganowa,

stal hartowana

>500   4-20

10-25

4-20

 

4-20